ارزن Panicum milliaceum ( millet )

ارزن غله مناطق گرمسیری و بی اب است و بخش عظم تولید ان در هند و چین و افریقا است. تولید جهانی ان در سال 2005 بالای 26 میلیون تن بوده و گیاهی است چهار کربنه یا C4     با کارایی فتوسنتز بالا و دارای محصول دو منظوره است ولی بیشتر هدف تولید دانه است. سیستم ریشه ای عمیق و گسترده ارزن باعث مقاومت مطلوب این گیاه به تنش خشکی شده است. دانه ارزن به مصرف تغذیه انسان، پرندگان و حیوانات می رسد و در صنعت از ان الکل تهیه می شود. ارزن گیاهی است یک ساله و دگر گشن و در شرایط مناسب بیش از 4 تن در هکتار تولید دارد و بخش مهمی از نیاز مردم نواحی گرم و خشک را تامین می کند. از بین انواع ارزن، ارزن مروارید یا Pearl millet      مهمترین نوع ارزن دانه ای است. ارزن دارای بیش از 6 جنس است که از مهم ترین انها جنس پانیکوم      Panicum      ، Setaria      و Pennisetum    می باشد.

ارزن های جنس پانیکوم: دارای گونه های زیادی است که مهم ترین انها عبارتند از

1 - ارزن پروسو Panicum millaceum  : گیاهی است کوتاه . کم شاخ و برگ و با بذر های مسطح از نظر تولید دانه مهمتر از سایر گونه هاست برای اب و هوای قاره ای خشک مناسب است .

2- ارزن کوچک خوشه : یا ارزن دارای خوشه کوچک

 3- ارزن گل قهوای.

 در ایران 3 نوع ارزن کاشته می شود که شامل

   1- ارزن معمولی( ارزن پروسو ) proso millet = panicum millaceum  

   2- ارزن مازندرانی panicum spicatum

 3 – ارزن گاورس یا  panicum italicum  : گیاهی است به طول 1.5 متر پر پشت، بزرگ، قطور نیست و به عوامل نامساعد محیطی سازگارتر است.

زراعت ارزن : ارزن غله مناطق گرمسیری است. دمای پایه برای ارزن حدود 10 تا 12 درجه است. کمترین دما برای رشد 17 درجه و دمای متوسط 27 تا 30 درجه است و معمولا 15 تا 30 روز بعد از ذرت کاشته می شود. میزان بذر مصرفی برای ارزن دانه ای 10 تا 15 کیلو در هکتار و برای ارزن علوفه ای 20 تا 30 کیلو گرم در هکتار است. رشد اولیه ان کم و تا یک ماه به علف های هرز حساس است . چون بذر ان کوچک است عمق کاشت ارزن تا 1.5 سانتی متر می باشد . معمولا خاک های اسیدی را به قلیایی ترجیح می دهد. در مراحل اولیه به شوری حساس است . اما بعد از استقرار گیاه قادر به تحمل شوری می باشد. ارزن به طور معمول با سورگوم و بادام زمینی در تناوب است. زود رسی ، عدم حساسیت به طول روز از شاخص های مهم اصلاح ارزن است. وقتی که نیمی از خوشه ارزن برسد معمولا ان را برداشت می کنند تا از خسارت پرندگان در امان باشد. عملکرد ان 2 تا 4 تن در هکتار. ارزش غذایی مشابه برنج و گندم است. بذر ان پس از برداشت دارای دوره رکود یا درمانسی dormancy  است که طول این دوره در انواع ان متفاوت است. ترکیب بذر ارزن به صورت 10 تا 14 % رطوبت، 60 تا 70 درصد نشاسته، 6 تا 8 درصد پروتئین، 3 تا 4 درصد چربی، 7 تا 10 درصد سلولز و 2 تا 3 درصد مواد معدنی می باشد .